ONI koji se sećaju farse pod nazivom Srbija protiv nasilja nesumnjivo setiti značajne društvene pažnje izprvih dana protesta koji su organizovani nakon tragedije u OŠ Vladislav Ribnikar — formalno apolitični pojedinci, kao i dobar deo vanparlamentarne desnice poverovao je u širu društvenu prirodu događaja na ulicama ne dovodeći je u vezu sa dnevnopolitičkim interesima.
Foto Novosti
Ovu iluziju brzo je srušila prozapadna opozicija predvođena Demokratskom strankom i njenim brojnim filijalama i ideološkim saveznicima iz NVO sektora (SRCE, SSP, ZLF, PSG i slični).
Snovi desnice o velikoj narodnoj pobuni tako su srušeni sa zastavama „Majdan u Beogradu“ koje su se ubrzo pojavile na skupovima, a protestni pokret pošao je putem postepene dezintegracije usled gubitka šire podrške otvoreno prozapadnim snagama za koje je bilo jasno da u potpunosti kontrolišu procese na ulicama.
Krah pokreta i njegove pouke
Neuspeh pokušaja široke mobilizacije i skromni rezultati na izborima bili su snažna lekcija za prozapadnu opoziciju — ma kakva široka društvena mobilizacija u Srbiji ostaje nemoguća sve dok oni koji je kontrolišu otvoreno otkrivaju svoju lojalnost zapadnim centrima moći. Ovim snagama bila je potrebna promena strategije.
Već u tom trenutku, veoma aktivna mreža zapadnih agenata, kako onih koji deluju u formi političkih stranaka, tako i onih koji se kriju iza različitih NVO započela je pripreme za buduća dejstva.
Neposredno nakon debakla na izborima formirana je organizacija proGlas (internet domen u vlasništvu NVO Građanske inicijative, adresa registracije deljena sa Beogradskim centrom za ljudska prava) i ubrzano je rebrendiranje grupe Srbija u pokretu (članica evropske mreže NVO Inter Alia) koja je danas poznatija kao Kreni-Promeni. Obe organizacije odigraće istaknutu ulogu u događajima koji će uslediti.
Univerzitet na platnom spisku Zapada
Odluka da se novi projekat dovođenja na vlast agenata zapadnog interesa realizuje pod maskom opštenarodnog, studentskog i u mahovima nacionalističkog bunta bila je uslovljena kako lekcijama iz neuspeha SPN, tako i ideološkim, ali i praktičnim faktorima — poslednji se tiču praktične kontrole NVO sektora i prozapadnih lobista nad većim delom visokog školstva i akademskog rada.
Primer kojeg se neki mogu sećati jeste skandal iz marta 2024. godine kada se Filozofski fakultet u Novom Sadu obratio zapadnim ambasadama za pomoć u zaštiti profesorske pozicije Dinka Gruhonjića nakon što je ovaj ”akademik” i zamenik glavnog urednika separatističkog portala Autonomija.info izazvao opravdani gnev javnosti svojim proustaškim porukama.
Finansijska kontrola Univerziteta
Gruhonjić i njemu slični agenti zapadnog uticaja u srpskom visokom školstvu svoju moć u univerzitetskoj politici stekli su na prvom mestu kontrolom tokova novca — celokupno finansiranje istraživačkih projekata na kojima počiva sistem akademskog rada u Srbiji ostvaruje se iz fondova EU. Ovo znači da EU i njoj lojalne NVO praktično kontrolišu finansije srpske akademije.
Za brojne studente, posebno one iz redova društvenjaka i humanista, perspektive često nedostižnog „rada u struci“ svode se na institute zavisne od evropskih donacija, ali i ono što se eufemistički naziva „pisanjem projekata“, odnosno radom u NVO sektoru.
Foto: Printksrin
Kreiranje lojalnih kadrova
Put ka „pisanju projekata“ koje se smatra nešto dostižnijim od instituta počinje saradnjom sa formalnim (klubovi studenata) ili neformalnim (NVO sektor) organizacijama mladih koje funkcionišu kao mesta filtracije i indoktrinacije budućih lojalnih kadrova.
Struktura ovog procesa dobila je svoj današnji oblik u periodu oko 2014. godine kada su delegacije Krovne organizacije mladih Srbije i Youth Initiative for Human Rights uz podršku ambasade Nemačke, Evropske komisije i nemačkog ministarstva spoljnih poslova posetile Brisel i Berlin gde su, kako sami tvrde, dobili političku podršku za svoje delovanje.
Po povratku u Srbiju, ove organizacije zajedno sa Građanskim inicijativama pokreću program uključivanja mladih u političke procese čime dramatično povećavaju broj svojih članova i saradnika na Univerzitetu.
Upotreba aktiva
Sa značajnim stepenom kontrole nad politički aktivnim studentima neretko direktno uključenim u projekte koje realizuje NVO sektor, i zaštićenim lobistima u profesorskom kadru koji upravljaju dotokom sredstava u naučne institute, prozapadne snage stekle su neophodne aktive za upravljanje studentskim pokretom bez direktnog otkrivanja sopstvene uloge.
Na taj način je omogućeno kreiranje iluzije o decentralizovanoj, spontanoj, po američki grassroots, samoorganizuji studenata koji su kolektivistički i direktno demokratski donosili odluke o svojim daljim aktivnostima — samo što su te odluke pratile plan koji je izrađen davno pre aktuelnih dešavanja.
Jugonostalgija kao mehanizam mobilizacije generacija SFRJ
One ”organizacije mladih”, koje su u Briselu i Berlinu dobile političku podršku za svoje projekte indoktrinacije istovremeno su započele i dugogodišnji program regionalnog povezivanja — tako paralelno sa prvim ozbiljnijim pokušajem formiranja stabilne omladinske prozapadne strukture u okviru projekta Mladi za aktivne savete 2014. organizovanog od strane Krovne organizacije mladih Srbije i Građanskih inicijativa vidimo i takozvane projekte razmene kojima se pored njih pridružuje i Youth Initiative for Human Rights.
Ova umrežena struktura na zapadnom Balkanu — prevashodno na prostoru bivše Jugoslavije — znatno je olakšala plasiranje jugonostalgičnih narativa koji, na iznenađenje mnogih, i dalje nailaze na pozitivan prijem u generaciji srednjih godina.
Koordinacija u ovom pogledu predstavlja najmanji problem budući da su pojedinci na vodećim pozicijama u zemljama regiona često isti ljudi — primera radi, Jelena Milutinović koja je u periodu 2014. – 2016. bila član upravnog odbora Krovne organizacije mladih Srbije karijeru je nastavila kao direktor razvoja pri crnogorskom ogranku Youth Initiative for Human Rights.
Štafeta mladosti 2025
Sprovođenje jugonostalgične informaciono-propagandne kampanje mogli smo pratiti u prolećnim mesecima kada je organizovan veći broj teatralnih poseta i poruka podrške — do kulminacije ovih aktivnosti došlo je krajem aprila kada je grupa uključena u tzv štafetni maraton stigla u Osijek gde je bila svečano dočekana sa transparentnom Jedan svijet, jedna borba.
Poruke bratstva i jedinstva hrvatskih studenata detaljno su prenosili brojni mediji, uključujući tu i novinski portal Radio Slobodna Evropa koji se nakon obustave finansija iz Stejt Departmenta našao na teretu Brisela.
I tako, slika je bila upotpunjena — ukoliko štafeta koja ide putevima Jugoslavije generacijama Titovih pionira nije bila dovoljno upečatljiv simbol, tu su bili studenti (a, maršal je rekao da su oni u pravu) iz Srbije i Hrvatske, ujedinjeni u jednoj borbi za jedan svijet, kao da se devedesete godine prošlog veka nikada nisu ni desile. I sve je ponovo bilo u redu.
Žal za mladost
I tako, generacijska trauma izgubljenog života uljuljkanog u jugo-socijalizam sa brigom maršala za sve i svakog bila je ponovo živa, mada samo na ekranima prozapadnih medija. Kolektivna odgovornost za nacionalnu katastrofu koja je dopuštena je izbrisana u eksploziju jugonostalgije — stvorena je duboka emotivna motivacija za održavanje protestnog pokreta u životu i za učestvovanje u istom.
Na ovaj način, generacijama odraslim u nekadašnjoj SFRJ omogućeno je da još jednom zaigraju predstavu svoje mladosti, makar to bilo samo kroz glasnu podršku studentima u kojima su samo videli ogledalo onih iz 1968. Makar to bilo samo kroz iznošenje hrane na blokade i štafetne maratone koje je potom za desno-orijentisanu publiku bilo predstavljano kao podrška srpskog naroda svojoj deci. Samo još jedna u nizu ironično pomirenih kontradikcija tekućih dešavanja.
Instrumentalizacija patriotizma i oblikovanje kontrolisane desnice
Na istoj strani društvene krize na kojoj deluju NVO sektor, prozapadna opozicija i mitologija jugonostalgije, nalazimo i tradicionalno nepoverljivu vanparlamentarnu desnicu — njeni podržavaoci će to poricati, ukazujući na odsustvo EU ili LGBT obeležja i prisustvo nacionalnih simbola.
Ovo nije slučajnost, već rezultat promišljene strategije onih interesnih grupa koje su izvukle neophodne zaključke iz neuspeha projekta Srbija protiv nasilja, birajući da ovog puta održe iluziju narodnog bunta, a time i podršku desnice na ulicama do realizacije svojih ciljeva. I mada transparenti Majdan u Beogradu ovog puta izostaju, oni su zamenjeni tihim formiranjem srpskog Desnog sektora — ukrajinski scenario i dalje ostaje na stolu.
Foto: Novosti
Problem SPC i formiranje raskolničke strukture
Ozbiljan izazov za ovu strategiju stigao je od Srpske pravoslavne crkve i njenog poglavara, patrijarha Porfirija lično koji je na sastanku sa predsednikom Rusije Vladimirom Putinom možda i prvi put formalno ukazao na stav Crkve, opisujući aktuelne događaje kao obojenu revoluciju koja se sprovodi u interesu zapadnih centara moći.
Nakon toga, na terenu smo mogli videti značajnu aktivaciju ranije formirane prozapadne struje unutar SPC, Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta, ali i teoloških krugova šire — ovde se na prvom mestu radi o pojedincima povezanim sa internet portalom teologija.net (organizacija registrovana kao NVO Fondacija Teologija.net) i organizacijom Bogoslovsko društvo OTAČNIK koju finansiraju Institut za evropske studije i nemačka fondacija Konrad Adenauer-Stiftung. Ovoj paracrkvenoj mreži nedavno se pridružila i organizacija srpske dijaspore u SAD Serbian National Defence.
Kroz delovanje sveštenika kao što su Saša Petrović (SAD), Grigorije Durić (Nemačka) ili Vladan Perišić (Hrvatska), raščinjenog sveštenika Vukašina Milićevića (član Demokratske stranke), teologa Blagoja Pantelića (upravnik dve NVO) i grupe autora pod pseudonimom Mirko Perić, formira se predstava o postojanju disidentske struje unutar SPC koja se potom desno-orijentisanoj javnosti predstavlja kao nosialc nekakve istinske pozicije Crkve koja stoji nasuprot onome što se opisuje kao korumpirani uži krug Patrijarha.
Aktivnost na informacionom frontu
Legitimizacija narativa o navodno nacionalno-usmerenoj prirodi protestnog pokreta, međutim, morala je doći i od strane učvršćenih autoriteta na informacionom frontu — ovo je u značajnoj meri već postignuto uspešnim brendiranjem pokreta kao opštenarodnog kroz instrumentalizaciju nacionalnih simbola i uvođenje veta na javnu upotrebu prozapadnih. Mešajući stvarno i željeno, brojni izvori, uključujući tu i srpski segment Telegrama, stavili su se u službu protestnog pokreta. Od tog trenutka, sve što je bilo potrebno bilo je proizvodnja adekvatnih materijala za objave na desno-orijentisanim izvorima
Primer je hapšenje Nikole Marčetića nakon tuče — govornika sa šajkačom 28. juna, čije je nekoherentno obraćanje prepuno nacionalnih motiva. Simbolička slika je formirana: o razlozima hapšenja se ne govori, već se stvara emocija ”vlast protiv patriote”. Hapšenje dolazi manje od 48 sati nakon što NVO SviĆe objavljuje uputstva o upotrebi simbolike pri hapšenju.
Na taj način, organizatori protestnog pokreta i oni koji stoje iza odluke o radikalizaciji uspeli su da ubede značajan deo desnice da je upravo ona srž i glavni pokretač aktuelnih dešavanja.
Stvarnost je, nažalost, znatno drugačija. Srpska desnica predstavlja instrument masovnosti pokreta, mehanizam održavanja iluzije njegove opštenarodne prirode, dok se stvarna kontrola događaja na terenu nalazi u rukama prozapadnih snaga, od Pokreta slobodnih građana i NVO SviĆe koji su učestvovali u uvođenju obučenih radikala u Srbiju u cilju izazivanja nasilja do NATO lobista poput Nemanje Miloševića koji, kada nije zauzet liderskom ulogom na ”zboru građana” opštine Stari Grad, ponosno promoviše svoju viziju ”Za Srbiju na Zapadu, za Ujedinjene Države Evrope”.
Rezime
Aktuelni događaji u Srbiji teško da donose nešto novo — radi se o dobro poznatim tehnikama obojenih revolucija — nedvosmisleno politički ciljevi kriju se iza maske apolitičnosti i narativa s potencijalom da izazovu širok društveni konsenzus i kao takvi budu predstavljeni kao pitanje bilo zdravog razuma, bilo moralne ispravnosti.
Postepena politizacija ostvaruje se kroz tačke uporišta interesnih grupa koje stoje iza čitavog procesa — NVO sektor ovde funkcioniše kao strateški koordinator koji pruža logističku podršku vidljivim akterima, gde se u konkretnom slučaju posebno ističu tzv akademske elite koje se zahvaljujući kontroli finansijskih tokova već dugi niz godina nalaze pod direktnim uticajem agenata zapadnog interesa.
Mobilizacija javnosti
Koristeći koncept ”studenata” kao ideološki neutralnog jezgra protestnog pokreta, režiseri obojenih revolucija započinju proces mobilizacije različitih demografskih grupa — levo-liberalnih posredstvom direktnih aktivnosti prozapadne opozicije i njima bliskog NVO sektora, generacija SFRJ kroz obećanje ponovljene mladosti u ključu jugonostalgije, i onih nacionalno-orijentisanih održavanjem iluzije o patriotizmu kao pokretačkoj snazi pokreta.
Ukoliko su ”studenti” u orvelovskom novogovoru portestnog pokreta već postali sinonim za pseudo-božanski moralni autoritet, generacije srednjih godina igraju ulogu emotivnog resursa, teško zamenjivog u propagiranju narativa izgrađenih oko motiva ”naša deca”. Najzad, desno-orijentisanim grupama poverena je izvršna uloga u pogledu omasovljenja protesta, što ujedno i suzbija kritičko promišljanje aktuelnih procesa zamenjujući ga osećanjima pripadnosti i kolektivizma.
Medijski paralelni svetovi
Održavanje istovremene angažovanosti ovih različitih demografija odvija se posredstvom jasno razgraničenih medijskih prostora na kojima se objavljuju različiti sadržaji, u skladu sa sprovedenim socio-psihološkim profilisanjem.
Primera radi, Instagram nalozi direktno povezani sa tzv ”studentima u blokadi” nastupaju iz ugla apsolutne samouverenosti i moralne superiornosti, desno-orijentisani izvori, uključujući tu i značajan deo srpskog segmenta Telegrama, sve više se bave opravdavanjem uključenosti nacionalista u tekuće procese.
Ono što objedinjuje sve ove različite sfere jeste neodređivanje prema stvarnim političkim pitanjima — ograničavajući čitav politički program na formulu ”vlast je loša i mora biti srušena”, koordinatori aktuelnih događaja održavaju iluziju ideološke neutralnosti, omogućavajući svakome da projektuje sopstvene vrednosti na čitav protestni pokret. Niko neće reći da nisu u pravu.
Perspektive
Ovakva arhitektura najveće političke zablude od petooktobarskog državnog udara, nažalost, dala je svoje rezultate — ostvarena je značajna polarizacija društva, a unutrašnja situacija, uključujući tu i bezbednosnu, kreće se u smeru dalje destabilizacije.
Krajnji ciljevi koordinatora protestnog pokreta, međutim, ne završavaju se ovde — tekuće blokade deo su šire strategije radikalizacije i za cilj imaju učvršćivanje narativa o policijskoj represiji koji će potom biti upotrebljen za opravdavanje daleko težih bezbednosnih incidenata u koje će biti uključeni obučeni radikali kao što je to bio slučaj u noći između 28. i 29. juna.
No, sve ovo se ne odvija bez određenih izazova — sudeći po skorašnjoj izmeni medijske strategije, čini se da se protestni pokret suočava sa sve više problema u svojim pokušajima da istovremeno manipuliše i prozapadnim i nacionalno-orijentisanim snagama. Povrh toga, uticaj tekućih blokada na svakodnevnicu značajnog dela stanovništva počeo je da izaziva očekivane negativne reakcije. I ove činjenice nesumnjivo će uticati na dalji tok događaja.
(drustveniudar)