U NOVOJ zbirci Saše Radojčića “Ježevi” (KCNS 2024) najviše pažnje privuklo nam je pitanje relacije jezika i čoveka, kao i lirskog subjekta stvaraoca i anđela.
Foto: Privatna arhiva
Dok čitamo uvodnu pesmu, po kojoj je imenovan prvi ciklus, kao i čitava zbirka, nužno obnavljamo znanja o skupu Hajdegerovih studija, sadržanih u knjizi “Mišljenje i pevanje”.
Čineći to, nastojimo da zaključimo da li je ta Radojčićeva pesma antihajdegerovska, s obzirom na to da u njoj jezik nije “kuća bića”, “ništa što skriva i čuva […] ništa spasonosno u svetu i vremenu” ili je pak hajdegerovska, s obzirom na to da verovatno nije potrebno prelaziti put ka jeziku koji je, kako se razmatra u jednoj studiji posvećenoj Novalisu, “temelj ljudskog bića”; da li je ona antihelderlinovska, s obzirom na to da u njoj jezik nije “najopasnije od svih dobara” dato čoveku i da su rezultat dodira dva bića i tela u Radojčićevoj pesmi ipak “samo reči” (“Dodir”) ili je pak baš helderlinovska, s obzirom na to da stvaralaštvo Saše Radojčića u celini svedoči da “Pun zasluga, ipak pesnički stanuje čovek na ovoj zemlji”, a da u ovoj zbirci tek jedan od primera koji izdvajamo kao svedočanstvo za to jeste pesma “Domišljanja o savršenstvu”.
Radojčićevu pesmu “Nagađanje o anđelu”, koja pripada ovoj zbirci, nemoguće je razmatrati ne uzimajući u obzir njegove ranije objavljene pesme u kojima je anđeo dominantan motiv. Ono što je značajno ovom prilikom istaći jeste da se lirski subjekt u njima uvek obraća anđelu, a ne Bogu, verovatno sa svešću o svojoj nedostojnosti, smrtnosti, grešnosti, baš kao što je to u jednoj od antologijskih pesama “Obraćanje anđelu”. I u “Nagađanjima” i u “Obraćanju” on vidi anđela kao ozbiljnog, “strogog poklisara” koji pogledom “njuši život sapet u žile / meri merom bez utega”. Služeći se kontrastom pesnik potom kroz autorefleksiju lirskog subjekta, kao i kroz njegovo obraćanje anđelu, peva o čoveku samom, o strahu kao dominantnom osećanju koje oblikuje sve njegove postupke, kao i o dugotrajnoj tuzi koja oblikuje njegovu “jednostavnu pesmu i čistu suzu”. Činjenica da je ta pesma hram lirskog subjekta, koji se “temelji u duši” i koju on sa sobom nosi u zla vremena, a, kako se kaže, “svako vreme je zlo”, upućuje nas na dve pesme iz “Ježeva”, prva je “Daleko nebo”, a druga je antologijska pesma “Četiri lista”.
Foto promo
S obzirom na krhkost mira, koji zavisi od ugla gledanja onoga koji o tome odlučuje, i na istorijski ciklizam, koji se odvija ili po heraklitovskoj pravdi ili je pak rezultat čovekove prirode u kojoj preteže zlo, dolazi do novih ratova “koji na dalekom nebu / neće ostaviti tragove / ali na zemlji hoće / i na onima što su / od zemlje sazdani / urezaće ožiljke / krivudave kao traktat / o sazvežđima nepomičnim” (“Daleko nebo”).
Takva egzistencijalna situacija, između ostalog, kao i druge vrste čovekove krhkosti i nesigurnosti, čine to da sreća bude “iskorak”, “akutna nepravilnost”, kao detelina sa četiri lista, koju je bilo moguće naći nekada, davno u prošlosti, nikako u savremenosti, građenoj “po standardu i propisu”, za šta potvrdu nalazimo i u Socijalnim pesmama koje čine poslednji ciklus ove zbirke, a u kojem su ironijski portretisani (anti)junaci našega doba.