VALjEVSKI PARNAS, DANAS I OVDE: Knjiga Ostoje Prodanovića “Pozlata poezije” u izdanju matične biblioteke “Ljubomir Nenadović”

U DOBRO vođenoj izdavačkoj delatnosti Matične biblioteke “Ljubomir Nenadović” iz Valjeva posebno mesto zauzimaju knjige posvećene osvetljavanju različitih oblika književnog nasleđa i prikazivanju današnjeg stvaralaštva valjevskih pisaca.

AUTOR Ostoja Prodanović, Foto Privatna arhiva

A poseban značaj ima činjenica da je autor svih tih knjiga Ostoja Prodanović, dugogodišnji upravnik Matične biblioteke “Ljubomir Nenadović” i odličan poznavalac i književnog nasleđa i aktuelnog stvaralaštva u gradu na Kolubari, čovek za koga rad u biblioteci nije bio činovnikovanje već neka vrsta kulturne misije. Najnovija u seriji knjiga Ostoje Prodanovića je “Pozlata poezije”, a njen podnaslov “Valjevska poezija i pesnici u 19, 20. i 21. veku; studija, pregled i antologija”, otkriva nam da su u ovoj voluminoznoj knjizi (638 strana velikog formata), u stvari, spojene dve knjige: iscrpna studija (266), tačnije rečeno, književnoistorijski pregled i analiza pesama svih sedamdesetak pesnika koji su našli svoje mesto u ovoj knjizi, i izbor pesama valjevskih pesnika, od Ljubomira Nenadovića (rođen 1826. godine) do Nemanje Grujičića (rođen 2001. godine).

A kad se zađe među korice ove knjige, ulazi se u jedan raskošni književni vrt u kome su veliki pesnici srpskog jezika Ljubomir Nenadović, Desanka Maksimović, Petar Pajić, Matija Bećković i Andrej Jelić Mariokov, ali u kome ima i pesnika koji će za čitaoca predstavljati vrlo prijatno iznenađenje, kakvo, van svake sumnje, predstavljaju i Stevan Martić i Dragoljub Obradović i Milivoje Milenković i jedan od retkih naših ukletih pesnika Sreten Kušaković. Ističući sa posebnim naglaskom činjenicu da je naš simbolista Sima Pandurović kratko vreme bio i profesor u gimnaziji u Valjevu (činjenica koju pažljivi čitaoci znaju iz romana Radovana Belog Markovića), Ostoja Prodanović tu okolnost povezuje sa poezijom Stevana Martića, koji je, kao i Dragoljub Obradović, tipični pesnički glas naše moderne poezije, pesnik koji ima prepoznatljiv doživljaj sveta i života, sav u znaku onog doživljaja tog sveta i života koji je Miodrag Pavlović prvi put video u poeziji Vladislava Petkovića Disa. A opet duh grotesknog, tako važan za modernu književnost, moćno se oglasio ne samo kod pesnika naše avangarde, već i u pesmi “Prosektura” Milivoja Milenkovića, pesnika za koga jedva da smo znali.

Pažljivo prateći pesničke opuse, a osvetljavajući i biografije pesnika onoliko koliko je bilo neophodno, Ostoja Prodanović je, onoliko koliko je u ovakvim knjigama moguće, i svaki pesnički opus analitički osvetlio, a, mimo prakse naših antologičara, on je svakog pesnika predstavio sa onoliko pesama koliko je dovoljno da se o tom pesniku stekne celovitija slika. Tako je postupao i kad je reč o klasiku kakav je Desanka Maksimović, i kad je reč o onima koji su tek zakoračili u književni život. Zahvaljujući tome, čitalac i dolazi u priliku da, primera radi, vidi zašto je Ljubomir Nenadović u poeziji tipična romantičarska figura i zašto je Petar Pajić, u svojim najboljim pesmama simbolista, a naš savremenik Miodrag Loma, kao tipični poeta doctus, pesnik koji baštini mnoge gotovo klasicističke crte. Sve ovo je bilo moguće i zbog Prodanovićeve upućenosti u književna pitanja i zbog jednostavne činjenice da je u Valjevu bilo, a i danas ima, pesnika koji se suvereno kreću kroz različite modele pesnikovanja.

Ono što će, van svake sumnje, biti od značaja za istoričare srpske književnosti nisu najznačajnija imena među valjevskim pesnicima već Prodanovićeva otkrića, njegovo ukazivanje na pesnike koji su, ponekad i u ozbiljnom nesporazumu sa svetom i životom, prebrzo satrti na životnoj sceni, kao Dragutin B. Ilić ili Sreten Kušaković, stigli da razviju, na jednoj strani, onaj model pesničke sudbine koja prati tzv. uklete pesnike, jednako kao što su baš oni pokazali da se poezija rađa kao neko čudo, kao nešto što je postavljeno nasuprot svemu onome što čini neku vrstu životne svakodnevice, onoga što je uobičajeno i moguće. Nema sumnje da će vrlo brzo neko od tumača srpske književnosti vezati svoj pogled za, primera radi, poeziju Stevana Martića, i tako upotpuniti našu predstavu o poeziji tzv. moderne u srpskoj književnosti.

Uspehu Prodanovićevog poduhvata je, van svake sumnje, doprinela i činjenica da je lako birati kad se ima iz čega birati, kad se u istraživačkom polju nalaze pesnici koji su, kao Desanka Maksimović i Matija Bećković, ne samo književne figure već i kulturne ikone jednog doba, simboli sa prostiranjem daleko izvan književnosti i kulture. Ali, tumačeći sa jednakom strašću i poeziju Matije Bećkovića i, primera radi, poeziju Bojana Belića Belke, Ostoja Prodanović je pokazao nešto što je u ovakvim poslovima veoma važno: spremnost da se služi samoj ideji, da se afirmiše ono što iznutra oblikuje smisao postojanja književnosti u jednom gradu i u jednom narodu.